تعادل بین مطالعه و زندگی شخصی: راهنمای جامع ویژه دانشجویان

               تعادل بین مطالعه و زندگی شخصی: راهنمای جامع ویژه دانشجویان

یک دانشجو در دوران تحصیل خود ممکن است با چالش‌های گوناگونی رو به رو شود اما از اصلی‌ترین چالش‌های دانشجویان، ایجاد تعادل میان مطالعه و زندگی شخصی به ویژه در رشته‌های رقابتی مانند پزشکی است. ما در این مقاله به صورت قدم به قدم تکنیک‌ها و راهکارهایی را به شما معرفی می‌کنیم تا بدون اینکه از زندگی شخصی و اجتماعی خود محروم شوید بتوانید در مسیر تحصیلی هم پیشرفت کنید. اما قبل از هر چیزی لازم است بدانید که تعادل پایدار، نتیجه برنامه ریزی دقیق و نگاه بلند مدت است. هدف ما در این راهنما ارائه ابزارها و روش‌های عملی است که به شما کمک می‌کند تا بهره وری خود را به طور روزانه به حداکثر برسانید و در کنار آن زندگی شخصی و روابط اجتماعی خود را نیز حفظ نمایید. این راهکارها به شما کمک می‌کند تا در طول مسیر تحصیلی خود دچار فرسودگی نشوید و انرژی شما به هدر نرود.

اهمیت ایجاد تعادل

برای این منظور که شما بتوانید دوران تحصیلی خود را با موفقیت پشت سر بگذارید لازم است که میان مطالعه و زندگی شخصی خود تعادل ایجاد کنید. اگر شما در طول دوران تحصیل خود نتوانید زمان کافی به استراحت و بازیابی انرژی خود اختصاص دهید حافظه شما و قدرت تمرکزتان کاهش می‌یابد و همین مساله کیفیت مطالعه شما را کاهش می‌دهد. اولین گام درک این نکته است که حجم زیاد مطالعه بدون وقفه، به جای افزایش بازدهی، کیفیت یادگیری را کاهش می‌دهد. مغز ما به دوره‌های منظم استراحت نیاز دارد تا بتواند اطلاعات جدید را ذخیره سازی و پردازش کند. اگر علاقه‌مند باشید، می‌توانید درباره چرخه خواب و ترمیم حافظه مطالعاتی داشته باشید تا به اهمیت این وقفه‌ها پی ببرید. دانشجویان نیاز دارند که در کنار تحصیل، در فعالیت‌های تفریحی شرکت کنند، زمانی را به علایق شخصی، شارژ ذهنی و عاطفی خود اختصاص دهند و روابط خانوادگی، دوستانه و نشاط و شادی خود را حفظ نمایند تا با انگیزه به مسیر خود ادامه دهند.

چالش‌های رایج در مسیر تعادل

برقراری تعادل میان مطالعات تحصیلی و زندگی شخصی کار راحتی نیست و در این مسیر ممکن است با چالش‌هایی نیز رو به رو شوید. به طور مثال در مقاطع حساسی همچون نزدیک امتحانات به علت طولانی شدن زمان مطالعه، زمان تفریح به شکل خودآگاه یا ناخودآگاه حذف می‌شود. چالش دیگر ناتوانی در نه گفتن به اضافه کاری‌های غیر ضروری یا درخواست‌های اجتماعی استادان است. این موضوع معمولا باعث می‌شود که دانشجو درگیر فعالیت‌های متعددی شود و فرصت مناسبی برای شارژ انرژی و استراحت نیابد. یکی از چالش‌های دیگری که برای برخی از دانشجویان پیش می‌آید احساس گناهی است که آن‌ها با آن مواجه هستند وقتی زمان استراحت می‌رسد، برخی از دانشجویان به دلیل ناتمام ماندن مباحث درسی، دچار اضطراب و احساس گناه می‌شوند و همین احساس منجر به کاهش کیفیت استراحت و بی فایده شدن آن می‌شود.

تکنیک‌های مدیریت زمان

برای اینکه بتوانید تعادل پایداری میان زندگی شخصی و مسیر تحصیلی خود ایجاد نمایید لازم است تا روش‌های متنوع مدیریت زمان را به کار بگیرید و آن‌ها را سبک کار خود تطبیق دهید.

پومودورو: در این تکنیک شما 25 دقیقه به صورت متمرکز مطالعه می‌کنید و 5 دقیقه استراحت می‌نمایید. پس از چهار چرخه، بین 15 تا 20 دقیقه استراحت توصیه می‌شود.

Time Blocking: این تکنیک شامل اختصاص دادن بازه‌های زمانی مشخص در تقویم به منظور فعالیت‌های مختلف از جمله امور شخصی، مطالعه و ورزش می‌شود.

فهرست کارهای روزانه: در این تکنیک سه کار اولویت دار را هر روز ثبت می‌نمایید و هر روز خود را متعهد می‌کنید تا آن‌ها را قبل از پرداختن به سایر وظایف انجام دهید.

محیط مطالعه منظم: برای کاهش حواس‌پرتی و افزایش تمرکز می‌توانید میز خود و اطراف محل مطالعه را مرتب نمایید. برای بالارفتن بازدهی شما به صورت چشمگیر بهتر است که این تکنیک‌ها را به شکل ترکیبی اجرا نمایید. همچنین به مرور زمان می‌توانید با ثبت بازخورد روزانه، روش‌ها را بهینه و شخصی سازی نمایید.

تعیین اولویت‌ها و هدف گذاری هوشمند

شما با هدف گذاری دقیق می‌توانید بر فعالیت‌های خود تمرکز نمایید و از هدر رفتن وقتتان که ارزشمندتر از طلاست جلوگیری نمایید. اهداف خود را به دو دسته کوتاه مدت(هفتگی) و بلند مدت(ماهیانه) تقسیم بندی نمایید. همچنین می‌توانید از روش SMART(هوشمند) برای تعیین اهداف خود بهره ببرید. در روش SMART هدفی که شما تعیین می‌کنید باید خاص، قابل اندازه گیری، دستیابی پذیر، مرتبط با مسیر تحصیلی شما و همراه با تعیین زمان باشد. این روش به شما کمک می‌نماید تا بدانید دقیقا چه کاری باید انجام دهید و چگونه پیشرفت خود را ارزیابی نمایید. بهتر است هر هفته مدتی را برای بازبینی اهداف زمان بگذارید برای این امر می‌توانید میزان پیشرفت و موانع بر سر راهتان را در یک دفترچه یا فایل دیجیتال، ثبت کنید تا بتوانید روند کار را تحلیل و با اطمینان کامل اصلاحات لازم را اعمال نمایید.

ایجاد مرزهای مشخص

بهتر است برای تمرکز بیشتر هنگام ورود به محل مطالعه، به تفکیک فضای مطالعه و زندگی شخصی خود بپردازید. مثلا می‎توانید اتاق یا گوشه‌ای از منزل را به محل مطالعه خود اختصاص دهید. برای این که با مشکل عدم تمرکز مواجه نشوید لازم است که اعلان‌های شبکه‌های اجتماعی را قطع نمایید. برای جلوگیری از تماس‌های مزاحم می‌توانید از ابزارهایی مثل «حالت مزاحم نشوید» استفاده نمایید. همچنین می‌توانید به اطرافیان خود برنامه زمانی‌تان را اطلاع دهید تا خانواده و دوستانتان در زمان مطالعه مزاحم شما نشوند و فضای آرام‌تری را برای شما محیا نمایند.

خود مراقبتی و بازیابی انرژی

برخی افراد تصور می‌نمایند خود مراقبتی به معنای خواب کافی است، اما خود مراقبتی شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های روزانه است که سلامت ذهن و جسم شما را تضمین می‌نماید. حداقل 7 ساعت خواب شبانه برای ترمیم نمودن سلول‌های مغزی ضرورت دارد. گنجاندن فعالیت‌های ورزشی سبک همچون پیاده روی، حرکات کششی یا دوچرخه سواری در برنامه روزانه باعث می‌شود تا خلق و خوی شما متعادل شود و گردش خون افزایش یابد. همین فعالیت‌های کوتاه 10 تا 15 دقیقه‌ای در میان مطالعه، باعث اثر بخشی یادگیری می‌شود. تخصیص زمانی به علایق شخصی مانند کتاب خواندن، تماشای فیلم و سریال یا گوش سپردن به موسیقی به شما حس پویایی و تازگی می‌بخشد اما لازم است بدانید که برای این سرگرمی‌ها هم در برنامه هفتگی خود زمان مشخصی را تعیین نمایید.

بهره گیری از حمایت اجتماعی

تجربه نشان داده است طی کردن مسیر تحصیلی به تنهایی به موفقیت ختم نمی‌شود. در این مسیر بهتر است در خصوص فشارها و دغدغه‌های تحصیلی با خانواده و دوستان خود گفت و گو کنید تا بار روانی کاهش یابد و حس همراهی افزایش یابد. شرکت در گروه‌های مطالعاتی کوچک که افراد فعال در زمینه تحصیلی در آن حضور دارند می‌تواند به تعهد و انگیزه شما بیفزاید. وقتی جلسه‌ای تنظیم می‌نمایید که در آن مباحث را در کنار هم بررسی کنید بازدهی آن چیزی که مطالعه کرده‌اید تا چند برابر افزایش می‌یابد.

در مسیر تحصیلی خود حتما از خدمات مشاوره دانشگاه یا روانشناس استفاده نمایید. یک روانشناس حرفه‌ای قادر است شما را در مدیریت استرس، مقابله با اضطراب امتحان و تنظیم نمودن برنامه‌های شخصی سازی شده همراهی کنند.

مقابله با احساس گناه و کمال‌گرایی

در نگاه اول کمال‌گرایی انگیزه بخش است اما شکل افراطی آن خودش یک مانع است و اثر بخش تلاش‌های شما را کاهش می‌دهد. می‌توانید برای خود یک سری نقاط عطف کوچک و واقع بینانه تعریف کنید تا احساس شکست نکنید. وقتی زمان استراحت شما فرا می‌رسد، سعی کنید ذهن خود را رها سازید تا بتوانید از لحظه لحظه آن لذت ببرید، به طور مثال می‌توانید از تمرین‌های ذهن آگاهی(mindfulness) از شر افکار مزاحم خلاص شوید و از استراحت خود به طور کامل بهره ببرید. همچنین لازم است الگوهای ذهنی خود را که باعث احساس گناه می‌شوند را شناسایی کنید و آن‌ها را با جملات تایید کننده(استراحت برای یادگیری ضروری است) یک گام موثر به منظور حفظ تعادل است.

الگوی روزانه پیشنهادی برای تعادل میان مطالعه و زندگی شخصی

به عنوان نمونه، در این بخش یک برنامه روزانه طراحی شده که می‌تواند به عنوان نقطه شروع به منظور ایجاد تعادل استفاده شود. شما می‌توانید این برنامه را بسته به شرایط فردی، تغییر دهید:

نکته: این برنامه صرفا یک الگو محسوب می‌شود و قابل انعطاف است شما می‌توانید آن را با توجه به سطح انرژی، ساعات کلاس و اولویت‌های شخصی خود تغییر دهید. هدف اصلی این برنامه، برقراری تعادل میان مطالعه و استراحت و شادی است.

تحلیل بازدهی و تنظیم مداوم

تعادل برای تمام انسان‌ها کار سختی است و همواره باید تنظیم گردد، در انتهای هر هفته، می‌توانید به ارزیابی موفقیت خود در رعایت برنامه و سطح آرامش ذهنی خود بپردازید. همچنین اگر در یک بخش دچار مشکل شدید می‌توانید به تحلیل دلایل آن و تعریف راهکار جایگزین بپردازید. در این میان شاید لازم باشد بازه‌های مطالعه را کوتاه‌تر و تعداد استراحت‌ها را بیشتر نمایید یا روش یادگیری دیگری را امتحان نمایید. برای بهتر دیدن روند بهبود یا نیاز به تغییر می‌توانید این داده‌ها را به صورت مستمر در یک جدول ساده ثبت کنید تا بتوانید تصمیمات هدفمندتری بگیرید.

نکات تکمیلی برای افزایش اثرگذاری

استفاده از ایجاد سوال و تست زنی در جریان مطالعه به جای خواندن منفعل، یادگیری عمیق‌تری ایجاد می‌نماید. ترکیب Mind Map، فلش کارت و روش‌های خلاصه نویسی، باعث تحریک حافظه دیداری و کلامی می‌شود. شما می‌توانید از فرصت‌هایی که در اختیار دارید برای مرور مطالب بهره ببرید. مثلا در مسیر رفت و برگشت به دانشگاه یا خانه، نکات کلیدی را ضبط کنید و در مسیر به آن‌ها گوش دهید. این کار به تثبیت اطلاعات در زمان‌های مرده کمک می‌نماید. تغییر محیط مطالعه از زمانی به زمان دیگر نیز می‌تواند اثر مثبت داشته باشد. مطالعه در کافی شاپ، کتابخانه یا فضای باز هر چند وقت یکبار، تحمل طولانی مدت مطالعه را آسان‌تر می‌نماید.

نتیجه گیری 

ایجاد تعادل میان زندگی شخصی و مطالعه نیازمند برنامه ریزی دقیق، آگاهی از اهمیت استراحت و تعهد به اجرای تکنیک‌های مدیریت زمان است. با تعیین مرزبندی محیطی، اهداف مشخص و بهره گیری از حمایت اجتماعی قادر خواهید بود مسیر تحصیلی خود را با موفقیت پشت سر بگذارید. مراقبت از خود، ذهن آگاهی و تحلیل مداوم بازدهی جزء ابزارهای کلیدی به منظور عملکرد بالا و حفظ سلامت روان در طولانی مدت هستند. شما بعد از مطالعه این مقاله قادر خواهید بود تا برنامه عملی خود را بنویسید، ابزارهای مناسب را انتخاب نمایید و اولین گام را بردارید.