سبد خرید شما خالی است
رشته ژنتیک بخونیم یا ژئومیکس کاربردی
توسط : آناهید گستر خلیلی
- رشته ژنتیک بخونیم یا ژئومیکس کاربردی؟
- تفاوت رشته ژنتیک و ژنومیکس در چیست؟
- بازار کدام یک از این دو رشته مناسب تر است؟
- از طریق کدام کنکور و در چه مقطعی پذیرش دارد؟
با توجه به این موضوع که از کنکور سال 1404 در دفترچه ظرفیت پذیرش دانشگاه آزاد اسلامی رشته ای تحت عنوان ژنومیکس کاربردی اضافه شد و بعد از آن در معرفی مجموعه های امتحانی کنکور کارشناسی ارشد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری 1405 این رشته در مجموعه زیست شناسی سلولی و مولکولی قرار گرفته است، قصد داریم در این مقاله درباره اهمیت و شرایط کاری این رشته مطالبی را ارائه دهیم.
تفاوت رشته ژنتیک و ژنومیکس در چیست؟
ژنتیک اصطلاحی است که به مطالعه ژن‌ها و نقش آنها در وراثت اشاره دارد، به عبارت دیگر، نحوه انتقال برخی از صفات یا شرایط از نسلی به نسل دیگر. ژنتیک شامل مطالعات علمی ژن‌ها و اثرات آنها می‌شود. ژن‌ها (واحدهای وراثت) حاوی دستورالعمل‌هایی برای ساخت پروتئین‌هایی هستند که فعالیت سلول‌ها و عملکردهای بدن را هدایت می‌کنند. ژنومیک (Genomic) اصطلاح جدیدتری است که مطالعه همه ژن‌های یک فرد (ژنوم)، از جمله برهمکنش آن ژن‌ها با یکدیگر و با محیط اطراف را توصیف می‌کند. ژنومیک شامل مطالعه علمی بیماری‌های پیچیده مانند بیماری‌های قلبی، آسم، دیابت و سرطان است زیرا این بیماری‌ها معمولاً بیشتر توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شوند تا فقط ژن‌ها. ژنومیک امکانات جدیدی را برای معالعات و درمان برخی بیماری‌های پیچیده و همچنین روش‌های تشخیصی جدید ارائه می‌دهد. در واقع ژنومیکس مطالعه ژنوم ها می باشد. ژنوم مجموعه کاملی از اطلاعات ژنتیکی یک موجود زنده (ارگانیسم)می باشد, که به اسم DNA شناخته می شود. تمام ارگانیسم های زنده ژنوم های خود را دارند که مختص به خود آنها می باشد.
به عبارت ساده‌تر:
- ژنتیک مانند بررسی یک قطعه از یک پازل است.
- ژنومیکس مانند بررسی کل پازل است.
رشته ژنومیکس کاربردی یکی از رشته های مقطع کارشناسی ارشد وزارت علوم در مجموعه زیست سلولی و مولکولی (کد 1206) است. کنکور این رشته از طریق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شده ولی پذیرش آن از طریق دانشگاه آزاد اسلامی صورت می‌گیرد.
دروس و ضرایب رشته ژنومیکس کاربردی با رشته ژنتیک در کنکور وزارت علوم یکی بوده و شامل:
- زبان عمومی و تخصصی(انگلیسی): ضریب 2
- مجموعه زیست شناسی(گیاهی، جانوری، میکروبی، سلولی و مولکولی، ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک، اکولوژی و تکامل): ضریب3
- ژنتیک: ضریب 4
- بیوشیمی: ضریب 2
- زیست شناسی سلولی و مولکولی: ضریب 2
- میکروبیولوژِی: ضریب 2
- مجموعه دروس ویروس شناسی، قارچ شناسی و ایمنی شناسی: ضریب 0
- بیوفیزیک: ضریب 1
- مجموعه زیست شناسی دریا: ضریب 0
دکتر معین فرشچیان(عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی) به تفاوت ژنتیک و ژنومیکس اشاره و تصریح کرد: وقتی از ژنتیک سخن می‌گوییم، معمولا به بررسی یک ژن می‌پردازیم که عملکرد و نقص آن ژن در آزمایشگاه‌های ژنتیک تشخیص داده می‌شود و این علم در بیماری‌های وراثتی مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی در حوزه ژنومیکس تمام محتوای ژنتیکی یک فرد(نقشه ژنتیکی) ارزیابی و مطالعه می‌شود. در بدن انسان نزدیک به حدود ۳۰ هزار ژن وجود دارد که هر کدام از آن عملکرد خاص خود را دارد؛ به عنوان مثال در بیماری‌های پیچیده همچون سرطان مشکل فقط یک ژن نیست بلکه مجموعه‌ای از چندین ژن است که دچار اشکال و یا اختلال شده است؛ بنابراین یک دید کلی نسبت به تقشه ژنتیکی فرد می‌تواند بسیار راهگشا باشد. در علم ژنتیک کسی که دچار مشکل می‌شود، همچون فرد دارای بیماری تالاسمی، فقط یک ژن خاص که مشخص است مورد بررسی قرار می‌گیرد و فقط یک ناحیه ژنی مطالعه می‌شود و ژن‌های کناری و ژن‌های اطرافش مورد مطالعه قرار نمی‌گیرند اما در علم ژنومیکس جهشهایی که همه ژن‌ها رخ می‌دهد مورد بررسی قرار می‌گیرند.
وی بیان کرد: در پزشکی شخص محور باید ابتدا نقشه ژنتیکی فرد را بر اساس اطلاعاتی که از آن داریم بررسی نماییم و بر اساس این اطلاعات تصمیم بگیریم که چه روش درمانی را برای بیمار اتخاذ نماییم. به عنوان مثال اینکه یک فرد نسبت به دارو یا ماده غذایی خاص حساسیت دارد می تواند از خواندن بخشی از اطلاعات ژنتیکی بیمار قابل بررسی باشد.
ژنتیک و ژنومیک هر دو در سلامت و بیماری ما نقش دارند. ژنتیک به افراد کمک می‌کند تا در مورد چگونگی ارثی بودن بیماری‌هایی مانند کم‌خونی داسی‌شکل و فیبروز کیستیک، گزینه‌های غربالگری و آزمایشی در دسترس، و در برخی از شرایط ژنتیکی، درمان‌های در دسترس بیاموزند. ژنومیک به محققان کمک می‌کند تا دریابند چرا برخی از افراد به دلیل برخی عفونت‌ها، عوامل محیطی و رفتارها(ی سبک زندگی) بیمار می‌شوند و برخی دیگر به این موارد پاسخ متفاوتی می‌دهند.به‌عنوان مثال، برخی از افراد هستند که در تمام زندگی خود ورزش می‌کنند، رژیم غذایی سالمی دارند، معاینات پزشکی منظمی انجام می‌دهند و در سن ۴۰ سالگی بر اثر حمله قلبی می‌میرند. همچنین افرادی هستند که سیگار می‌کشند، هرگز ورزش نمی‌کنند، غذاهای ناسالم می‌خورند و تا ۱۰۰ سالگی زندگی می‌کنند.درواقع ژنومیک می‌تواند کلید درک این تفاوت‌ها باشد.
سخن پایانی
رشته ژنتیک و ژنومیکس کاربردهای بسیار گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف از جمله پزشکی دارد. از جمله مهمترین آنها:
تشخیص بیماری‌ها: ژنتیک و ژنومیکس نقش حیاتی در تشخیص بیماری‌های ژنتیکی، سرطان‌ها، و بیماری‌های عفونی دارند. با استفاده از این دانش می‌توان جهش‌های ژنتیکی مرتبط با بیماری‌ها را شناسایی کرد و تشخیص دقیق‌تری ارائه داد.
پیش‌بینی خطر ابتلا به بیماری‌ها: با بررسی ژنوم افراد می‌توان خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، و آلزایمر را پیش‌بینی کرد و اقدامات پیشگیرانه را انجام داد.
درمان‌های شخصی‌سازی‌شده: ژنتیک و ژنومیکس به توسعه درمان‌های شخصی‌سازی‌شده کمک می‌کنند. با بررسی ژنوم بیمار، می‌توان داروهایی را انتخاب کرد که بیشترین اثربخشی و کمترین عوارض جانبی را داشته باشند.
ژن‌درمانی: این رشته به توسعه روش‌های ژن‌درمانی کمک می‌کند که در آن ژن‌های معیوب با ژن‌های سالم جایگزین می‌شوند.
توسعه داروهای جدید: ژنتیک و ژنومیکس در شناسایی اهداف دارویی جدید و توسعه داروهای مؤثرتر نقش دارند.
تشخیص پیش از تولد: برای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی در جنین و ارائه مشاوره ژنتیکی به والدین استفاده می‌شود.